Paradigma Değişimi: Veri Gazeteciliğinde Modellemeler ve Öngörüler

Hem Türkiye’de hem de dünya genelinde olağanüstü bir dönemden geçiyoruz. Kovid-19 olarak adlandırılan ve insandan insana bulaşan yeni tip Koronavirüs binlerce kişiyi enfekte ederken birçoğunun da evlere kapanmasına neden oluyor. Özellikle belirli yaş üzerindeki bireyler için yaşamı tehdit eden salgın yalnızca onları değil tüm yaş gruplarının da yaşam biçimlerini ve ayrıca ülkelerin sağlık sistemi, ekonomi, kültür ve spor endüstrisi de başta olmak üzere birçok yapısını da tehdit etmeyi sürdürüyor. Aşı çalışmalarının tamamlanmakta olduğuna dair haberler dolaşımda olsa da salgının ne zaman ve ne şekilde biteceğine dair yere sağlam basan öngörüler ortaya çıkamıyor. Ülkeler sınırlarını, insanlar kapılarını dış dünyaya kapatmış her gün artan vaka sayılarını takip ediyor. Vaziyet böyleyken haberlere olan ilgi de giderek artıyor.

Uzunca bir süredir veri gazeteciliğiyle ilgileniyorum. Bu konuda akademik çalışmalar yürütüp ve dünya basınında da yaşanan gelişmeleri de fırsat buldukça takip etmeye çalışıyorum. Kriz anlarında ve verinin önemli olduğu salgın benzeri dönemlerde veri gazeteciliğinin potansiyelinin ne denli büyük olduğu ortaya çıkıyor. Bu dönemi tanımlayan, inançlarımı destekleyen ve dikkatimi çeken haberleri bu düşüncelerle kayda almak istedim.

Öncelikle neden veri gazeteciliği sorusunun yanıtını ve paradigma değişiminin nerede olduğu üzerine düşünmek gerekiyor: Veri gazeteciliği yalnızca geçmişle ve şimdiki zaman ile ilgilenmiyor. Bugün takip ettiğimiz birçok haber geçmişi ve şimdiki zamanı anlamlandırıyor ve buna her zaman ihtiyacımız olacak. Ancak yeni iletişim teknolojilerinin bizlere sunduğu imkânları değerlendirmek gerekiyor. Bu imkânlardan birisi de istatistik ve modelleme aracılığıyla geleceğe projeksiyon tutabilmek. Veri gazeteciliği örnekleri bir süredir yabancı gazetelerin haber odalarında üretilip seçim sonuçlarına, maç sonuçlarına, hava olayları gibi tahmine dayalı alanda çıktılar sunuyordu. Fakat bugün yaşadığımız gibi kriz ve panik anlarında neyle karşılaşacağımızı öngörebilmek için biraz veriye, biraz teknik bilgiye, biraz yetenek ve elbette gazetecilik güdülerine ihtiyaç hasıl oluyor. Bunların kısmen bir araya geldiği ve bize “geleceğin gazeteciliği”ni gösterdiği örnekleri sizinle paylaşacağım. Bu bağlamda yazıda modeller temasını ele alıyorum:

New York Times’ın UpShot haber odasından çıkan bu etkileşimli haberde, enfeksiyonlu kişi ve ölüm oranlarını seçerek ortaya çıkması muhtemel bilançonun nasıl olabileceğini görebiliyorsunuz.

ABD’de Coronavirüs, kanser kadar ölümlere yol açabilir mi?

Washington Post’un viral olan ve 7 dile çevrilerek yayımlanan hikâyesinde ise 4 farklı senaryonun simülasyonu yapılmış. Haberde farklı karantina şekillerinin salgının yayılım eğrisi üzerinde nasıl etkisi olacağı ve neden önemli olduğu dikkat çekici bir biçimde açıklanmış.

Neden Koronavirüs gibi salgınlar katlanarak yayılır ve “eğri nasıl düzleştirilir”?

New York Times’ın UpShot haber odası Kovid-19’a dair dikkat çeken haberlerini sürdürüyor. Bu haberde ise, üniversite ve enstitülerin pandemiden kaynaklanan ölümlerin seyrine dair yaptığı modellemeler incelenmiş ve hepsini bir arada görmemiz sağlanmış. Elbette modellemelerin arasında devasa can kaybı farklılıkları var. Bunun sebebini ise her kurumun modellemeleri oluştururken dikkate aldığı veriler oluşturmakta.

ABD’de Kovid-19 kaynaklı ölümlerin seyrine dair modellemeler

FiveThirtyEight editörleri Ryan Best ve Jay Boice, NYT ekibinin de kullandığı modelleri interaktif görselleri ile birlikte ele almış. Bu haberde NYT’nin içeriğinden farklı olarak, eyaletlere dayalı pandemi öngörü modelleri de yer alıyor.

Kovid-19 kaynaklı ölümlerin seyrine dair modellemelere bir başka yaklaşım

Ağ yapıları üzerine düşünmeye iten çalışma Guardian’dan Nick Evershed ve Andy Ball tarafından hazırlanmış. Çalışmada tıp uzmanlarının dilinden düşmeyen virüs bulaştırma katsayısı-R0 değeri üzerinden modelleme geliştirilmiş ayrıca geçmişte yaşadığımız salgınlar ile de karşılaştırma yapılmış.

Koronavirüs nasıl yayılır ve onu nasıl yeneriz?

New York Times editörleri Fleisher, Gianordoli, Parshina-Kottas, Patanjali, Peyton ve Saget, maske kullanımının virüsün yayılımını önlemeye karşı etkili olduğuna ikna olmayanlar için bir modelleme yarattı. Sosyal medyada çok paylaşılan ve birçok ülkeye de yayılan haber İngilizce’nin yanı sıra İspanyolca ve Fransızca dil seçeneği ile sunuldu. Uzmanlar tarafından virüslerin en yoğun şekilde aerosol aracılığıyla havadan bulaştığı düşünülüyor. Bu haberde de uzmanlara danışılarak N95 ve pamuklu maskelerin aerosol partiküllerini nasıl filtrelediği görselleştirilmiş.

Maskeler işe yarıyor: Şüphesi olanlar için…

El Pais gazetesinde virüsün belirli alanlarda nasıl bulaşabileceğine dair bir modelleme oluşturuldu. Haberde, Colorado Üniversitesi’nde hava parçacıklarının kimyası ve dinamiği konusunda uzman olan José Luis Jiménez tarafından geliştirilen bir tahmin aracı kullanılarak Covid-19 enfeksiyon bulaş riskine odaklanıldı. Çalışma görselleri Luis Almodóvar, ingilizcesi ise Heather Galloway tarafından hazırlandı. Tahminler sosyal mesafe kurallarına uyulduğunu ve kimsenin hastalığa bağışıklılığının olmadığını varsayıyor.

Bir oda, bir bar ve bir sınıf: Koronavirüs aerosol aracılığıyla nasıl yayılır?

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir